Władza rodzicielska / Czy osoba pozbawiona władzy rodzicielskiej ma prawo kontaktować się z dzieckiem?
W swojej praktyce często spotykam się z pytaniami czy osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej zachowuje prawo osobistych spotkań z dzieckiem? Pytania te wynikają najczęściej z niezrozumienia pojęcia „władzy rodzicielskiej” oraz tzw. „kontaktów”. Władza rodzicielska to inaczej ogół obowiązków rodziców wobec dziecka oraz ogół praw, które rodzicom wobec dziecka przysługują. W praktyce sądowej orzeczenie dotyczące władzy rodzicielskiej odnosi się przede wszystkich do zakresu w jakim rodzic ma prawo decydować w sprawach dziecka. „Kontakty” to natomiast nic innego jak prawo do bezpośredniej styczności i komunikowania się z dzieckiem.
Warto podkreślić, że zgodnie z art. 113 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów”. Kontakty z dzieckiem mogą obejmować zarówno kontakt bezpośredni (odwiedziny w miejscu zamieszkania dziecka i poza nim, wspólne wyjazdy), jak i wszelkie formy komunikacji na odległość (w szczególności komunikację telefoniczną, korespondencję oraz wszelkie formy komunikacji elektronicznej). Zgodnie z z art. 113 § 1 i § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga Sąd opiekuńczy”.
W orzecznictwie sądowym dominuje pogląd, zgodnie z którym prawo utrzymywania kontaktów z dzieckiem nie należy do sprawowania władzy rodzicielskiej (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 18.03.1968 r., III CZP 70/66, opubl. OSNCP 1968, z. 5, poz. 77). Teza ta została również powtórzona w postanowieniu Sądu Najwyższego z 07.11.2000 r. (I CKN 1115/00, opubl. OSNC 2001/3/50), zgodnie z którym „zakazanie rodzicom osobistej styczności z dzieckiem może być orzeczone wyjątkowo, np. gdy utrzymywanie osobistych kontaktów rodziców z dzieckiem zagraża jego życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu bądź wpływa demoralizująco na dziecko”.
Mając na względzie powyższe samo pozbawienie władzy rodzicielskiej nie powoduje automatycznie utraty prawa do kontaktów z dzieckiem konieczne jest dodatkowo wykazanie, że kontakty te wiążą się z poważnym zagrożeniem dobra dziecka.